Podział majątku po rozstaniu się konkubentów

Podział majątku po rozstaniu się konkubentów

W Polsce nie ma przepisów, które regulowałyby pożycie między konkubentami. W dużym skrócie nie ma ustawy o konkubinacie czy inaczej ustaw o związkach partnerskich.

W Polsce istnieją przepisy, które regulują stosunki między małżonkami – Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Niestety tych przepisów nie możemy stosować do spraw majątkowych konkubentów – pomimo, że „zdrowy rozsądek” na to by wskazywał.

Co to oznacza?

Rzeczy nabywane w czasie trwania nieformalnego związku nie stają się automatycznie rzeczami wspólnymi.

Pomiędzy konkubentami nie powstaje bowiem nigdy wspólność majątkowa, tak jak w związku małżeńskim. Każdy z małżonków nabywając rzecz nabywa ją dla siebie.

Wyjątkiem jest sytuacja, gdy konkubenci „zrzucili się” na zakup rzeczy i wówczas stają się jej współwłaścicielami w częściach ułamkowych wynikających z konkretnej umowy.

Jeżeli konkubenci nabyli nieruchomość, to stają się współwłaścicielami w częściach ułamkowych, ale jeżeli nieruchomość nabył jeden z nich, a drugi czynił tylko nakłady na nią, to wówczas może dochodzić poczynionych nakładów.

Nie ma jednej zasady, którą moglibyśmy stosować do rozliczenia konkubinatu

Pożycie pomiędzy konkubentami w istocie różni się od pożycia między małżonkami jedynie tym, że nie sformalizowali swojego związku.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy w sposób wyraźny reguluje jedynie stosunki pomiędzy małżonkami, a zatem zawarte w nim przepisy, dotyczące wspólności majątkowej nie mają zastosowania do stosunków powstałych między konkubentami.

Konsekwencje takiego stanu rzeczy są doniosłe, gdyż rzeczy nabywane przez konkubentów w czasie trwania ich nieformalnego związku, nie stają się automatycznie przedmiotami objętymi współwłasnością.

Pomiędzy konkubentami nie powstaje wspólność majątkowa, tak jak pomiędzy małżonkami.

Również zarobki konkubentów nie wchodzą w skład majątku wspólnego.

Nabywając poszczególne rzeczy, składniki majątkowe, konkubenci nabywają je co do zasady dla siebie, chyba że nabywają je wspólnie lub ze wspólnych środków. Wówczas stają się współwłaścicielami takiej rzeczy w częściach ułamkowych, wynikających z konkretnej umowy.

Jeżeli konkubenci wspólnie nabyli nieruchomość, wówczas również stają się jej współwłaścicielami w częściach ułamkowych. Jeśli natomiast nieruchomość nabył tylko jeden z nich, a drugi z nich czynił nakłady na tę nieruchomość z własnych środków, może domagać się zwrotu poczynionych nakładów.

W orzecznictwie sądowym wskazywane były różne koncepcje i sposoby rozliczeń majątkowych po ustaniu konkubinatu, w tym m.in. poprzez odpowiednie zastosowanie przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych, zastosowanie przepisów o spółce cywilnej, zastosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Wybór określonej „metody” będzie zależeć od konkretnego stanu faktycznego.

Kiedy stosujemy przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu? Jakie są przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia?

W sprawach rozliczenia nakładów poczynionych przez konkubenta na nieruchomość stanowiąca własność drugiego z nich należy stosować przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i n. k.c.) i o nienależnym świadczeniu (art. 410 par. 2 k.c.).

W dużym skrócie stosujemy te przepisu, jeżeli jeden z konkubentów bezpodstawnie wzbogacił się kosztem drugiego.

Nienależne świadczenia to między innymi wszelkie postacie dobrowolnie dostarczanych środków utrzymania przez jednego konkubenta drugiemu.

Jeżeli robiłeś prezenty konkubinie w postaci drogich zegarków czy nowych ciuchów z okazji urodzin to są darowizny.

Nienależnym świadczeniem będzie natomiast przekazanie konkubinie pieniędzy na opłacenie czynszu za mieszkanie czy zrobienie zakupów. Jednak nie możemy żądać zwrotu tych pieniędzy.

Kiedy stosujemy przepisy o zniesieniu współwłasności?

W sprawach dot. nabywania wspólnie nieruchomości/ruchomości i rozliczenia czynionych na nie nakładów należy stosować przepisy o zniesieniu współwłasności (art. 195 – 196 k.c.).

Jeżeli na skutek podjętej decyzji konkubenci wspólnie nabywają prawo własności, to stają się współwłaścicielami w częściach ułamkowych.

Współwłasność między konkubentami może powstać w drodze czynności prawnej, np.: umowa sprzedaży nieruchomości.

Współwłasność między konkubentami może powstać też w drodze zasiedzenia, które może się zaktualizować w warunkach wieloletniego konkubinatu (art. 172 k.c.).

Pamiętajcie proszę, że pozostawanie w związku małżeńskim z inną osobą przez jednego z konkubentów nie wyklucza możliwości nabycia nieruchomości przez konkubentów na współwłasność. Jednakże udział konkubenta pozostającego w związku małżeńskim może być następnie przedmiotem sprawy o podział majątku z małżonkiem.

Takie stanowisko zostało zawarte w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 14 września 1995 r., I CRN 143/95, w którym stwierdził:

pozostawanie konkubenta w związku małżeńskim nie wyklucza możliwości nabycia przez konkubentów w związku małżeńskim przy zachowaniu wymagań, jakie przepisy prawa cywilnego o zobowiązaniach i o przeniesieniu własności (art. 155 k.c.) stawiają uczestnikom obrotu prawnego. W szczególności podejmowane przez konkubentów czynności prawne nie powinny naruszać dobra rodziny założonej przez konkubenta.

PRZYKŁAD SPRAWY PROWADZONEJ PRZEZ KANCELARIĘ

Pani i Pan wyjechali do pracy zagranicę, gdzie mieszkali wspólnie.

Po kilku latach postanowili wrócić do Polski i wziąć ślub.

Postanowili, że Pan wróci do Polski, gdzie kupi mieszkanie, a Pani pozostanie zagranicę i będzie zarabiała na wyposażenie mieszkania.

Po tym jak Pan kupił mieszkanie i wyposażył je za wspólne pieniądze rozstał się z Panią.

W efekcie Pani wystąpiła do sądu o zasądzenie kwoty 400 tys. złotych z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Sąd zasądził na rzecz Pani ww. kwotę.

Aleksandra Przecherska-Baranowska
adwokat

Photo by Pedro de Sousa on Unsplash

***

Trudności i problematyka wzajemnych rozliczeń stron nieformalnego związku po jego zakończeniu – odwołanie darowizny, bezpodstawne wzbogacenie

Zgodnie z dominującym poglądem komentatorów oraz przedstawicieli doktryny regulacje prawa polskiego zasadniczo nie obejmują swym zakresem problematyki nieformalnych wspólnot osobisto–majątkowych.

Nieformalne związki pozostają niejako „niewidoczne” dla ustawodawcy i poza wyjątkowymi sytuacjami można pojmować je wyłącznie w kategorii [Czytaj dalej…]