DZIAŁ III

Małżeńskie ustroje majątkowe

Rozdział I

Ustawowy ustrój majątkowy

Art.31.§1. Zchwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkamiz mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1. 1)  pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej

   każdego z małżonków;

2. 2)  dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego

   z małżonków;

3. 3)  środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu

   emerytalnego każdego z małżonków;

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy zdnia 13października 1998r. osystemie ubezpieczeń społecznych(Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875).

Art. 32. (uchylony)

Art. 33. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. 1)  przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2. 2)  przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba

   że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3. 3)  prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym

   przepisom;

4. 4)  przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb

   jednego z małżonków;

5. 5)  prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6. 6)  przedmioty uzyskane ztytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub

   wywołanie rozstroju zdrowia albo ztytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowiz powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej alboz powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

7. 7)  wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalnościzarobkowej jednego z małżonków;
8. 8)  przedmioty majątkowe uzyskane ztytułu nagrody za osobiste osiągnięciajednego z małżonków;
9. 9)  prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10. 10)  przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

    Art. 34. Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Art.341.Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.

Art. 35. W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólnościprzypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Art.36.§1. Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać wzarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o staniemajątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i ozobowiązaniach obciążających majątek wspólny.

§ 2. Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.

§ 3. Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządzasamodzielnie. W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności.

Art.361.§1. Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzebrodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.

§ 2. Sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nimzapoznać przed dokonaniem czynności prawnej.

§ 3. Przepis art. 39 stosuje się odpowiednio.

Art. 37. § 1. Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:

1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;

2. 2)  czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
3. 3)  czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabyciai wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
4. 4)  darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

   § 2. Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.

§ 3. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

§ 4. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.

Art.38.Jeżeli na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżonka bez wymaganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, którew dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nieuprawnioną do rozporządzania prawem.

Art. 39. Jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody wymaganej do dokonania czynności, albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanieczynności. Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobrorodziny.

Art.40.Zważnych powodów sąd może na żądanie jednego zmałżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym; możerównież postanowić, że na dokonanie czynności wskazanych w art. 37 § 1 zamiastzgody małżonka będzie potrzebne zezwolenie sądu. Postanowienia te mogą byćuchylone w razie zmiany okoliczności.

Art. 41. § 1. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.

§ 2. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lubz dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak równieżz korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, takżez przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

§ 3. Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczymajątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanychprzez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanychz jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9.

Art. 42. Wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Art. 43. § 1. Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

§ 2. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia,w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawcawytoczył powództwo ounieważnienie małżeństwa albo orozwód lub wystąpiło orzeczenie separacji.

§3.Przy ocenie, wjakim stopniu każdy zmałżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przywychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Art. 44. (uchylony)

Art. 45. § 1. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakładypoczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatkówi nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

§ 2. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednegoz małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.

Art. 46. W sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątkuspadkowego i o dziale spadku.

Rozdział II

Umowne ustroje majątkowe

Oddział 1

Przepisy ogólne

Art. 47. § 1. Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktunotarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.

§2.Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana.W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.

Art. 471. Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome.

Oddział 2

Wspólność majątkowa

Art. 48. Do ustanowionej umową wspólności majątkowejodpowiednio przepisy o wspólności ustawowej, z zachowaniem niniejszego oddziału.

Art. 49. § 1. Nie można przez umowę majątkową małżeńską wspólności na:

stosuje się przepisów

1. 1)  przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia,zapisu lub darowizny;
2. 2)  prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnymprzepisom;
3. 3)  prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
4. 4)  wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanierozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również

   wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;

5. 5)  niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu

   innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

   §2.Wrazie wątpliwości uważa się, że przedmioty służące wyłącznie do

zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków nie zostały włączone dowspólności.

Art. 50. Jeżeli wierzytelność powstała przed rozszerzeniem wspólności, wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden małżonek, może żądać zaspokojenia także z tych przedmiotów majątkowych, które należałyby do majątku osobistego dłużnika, gdyby wspólność majątkowa nie została rozszerzona.

Art. 501. W razie ustania wspólności, udziały małżonków są równe, chyba że umowa majątkowa małżeńska stanowi inaczej. Przepis ten nie wyłącza zastosowaniaart. 43 § 2 i 3.

Oddział 3

Rozdzielność majątkowa

Art.51.Wrazie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdyz małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jaki majątek nabyty później.

Art. 511. Każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem. Oddział 4

Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków
Art. 512. Do rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków stosuje się

przepisy o rozdzielności majątkowej, z zachowaniem przepisów niniejszego oddziału.

Art.513.§1. Dorobkiem każdego zmałżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej.

§ 2. Jeżeli umowa majątkowa nie stanowi inaczej, przy obliczaniu dorobków pomija się przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem umowy majątkowejiwymienione wart.33 pkt2, 5–7, 9 oraz przedmioty nabyte wzamian za nie,natomiast dolicza się wartość:

1. 1)  darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem darowizn na

   rzecz wspólnych zstępnych małżonków oraz drobnych zwyczajowo przyjętych

   darowizn na rzecz innych osób;

2. 2)  usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku

   drugiego małżonka;

3. 3)  nakładów i wydatków na majątek jednego małżonka z majątku drugiego

   małżonka.

   § 3. Dorobek oblicza się według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności

majątkowej i według cen z chwili rozliczenia.

Art. 514. § 1. Po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa.

§ 2. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków.

§ 3. W razie braku porozumienia między stronami co do sposobu lub wysokości wyrównania, rozstrzyga sąd.

Art. 515. § 1. W razie śmierci jednego z małżonków, wyrównanie dorobków następuje między jego spadkobiercami a małżonkiem pozostałym przy życiu.

§ 2. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z żądaniem zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków tylko wtedy, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.

Rozdział III

Przymusowy ustrój majątkowy

Art. 52. § 1. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.

§1a.Ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać takżewierzyciel jednego zmałżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.

§ 2. Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który jąustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkowąz dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

§3.Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednegozmałżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeżeli rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albozaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności.

Art. 53. § 1. Rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa, w razieubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

§ 2. W razie uchylenia ubezwłasnowolnienia, a także umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego, między małżonkami powstaje ustawowy ustrój majątkowy.

Art. 54. § 1. Orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej.

§ 2. Z chwilą zniesienia separacji powstaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy. Na zgodny wniosek małżonków sąd orzeka outrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej.

***